Tailandia Rubio Silva

Kawsachkanchikmi huk pacha globalizada nisqapi, chaymi apamurqa allin ruwaykunata, mana allinkunatapas. Kay qillqasqapiqa allin kaqkunamantam rimarisunchik, imaymana
causakunawan tinkisqa kay yuyaymanta qallarispa. Chaywanmi mana maqanakuywan
harkakunanchispaq kuska ruwananchispaq hukkuna hukkunawan tupachisqa hina
sientekunchis. Comunitario nisqa yuyayqa activismo ruwaspaqa resaltananchismi, chaymi
invitawanchis kikin maqanakuypi yanapanakunanchispaq. Sapa kuti ruwayqa ancha allinmi,
musuq ruwaykunam rikurimunqapuni huk kuskachasqa ruwayman chayanapaq.
Huknin sasachakuymi llapa runata afectan, kunan pacha pacha sasachakuymi, chaymi achka
llaqtakunata, ayllukunata, ecosistemakunatapas sasachan. Pachamama waqaychaypaq
llamkaykunaqa, oposición nisqamanta, extractiva nisqa ruwaykunamanta, gobiernokunapa,
corporaciones transnacionales nisqapa políticas neoliberales nisqawan harkakuykama. Kay
resistencia civil nisqa rikuchiykunaqa imaymana ruwaqkunamanmi churasqa kashan,
paykunan huk hinamanta, wiñaypaq kawsachinku ruwaykunata, chaykunan kunan
sasachakuypi tarikusqanchistaqa aswanta yaparqanku, usqhayllataraqmi ruwarqankupas. Kay
mana allin escenariopiqa, huñusqa ruwaymi necesitakun.
Imanasqa? Imaraykuchus ñawpaq rimasqanchis sasachakuypi chunqasqa kashanchis, chaymi
necesitakun resistencia civil nisqamanta, imaymana activismokunamantapas, chay
espaciokunapi, chay crisis ambiental nisqawan afectasqa.
Mama quchakuna, mamaquchapi ecosistemakuna ima, aswan hatun sasachakuykunata
tarirunku. Paykunaqa elemento crucialmi kanku naturalezapaq, chaypi tiyaq
kawsaqkunapaqpas, ichaqa ima kawsaqpaqpas. Yakuqa kawsayta rikuchiq elementom.
Kayraykum Mingas por el Mar huñusqapa casonmanta willayta munani, mana
maqanakuyniyuq huñusqa experiencia hina.
Sutinmantaqa riqsisunmanmi hatun ruwayninkunata. Mingas nisqakunaqa aswantaqa kuska
llamkay ruwaymi, voluntario nisqa kayninpi hinaspapas utilidad social nisqayuqmi. Chay
yuyaypiqa, Mingas por el Mar llaqtaqa manan playakunallatachu pichan, aswanpas
manglarkunata, sacha-sachakunata, cascadakunata, islakunata hinallataq llaqtakunatapas,
parquekunatapas pichananpaq. Chaytaqa ruwakun plástico qhellichasqa kayninta
sut’inchanapaqmi, Ecuador nacionpi huk kutilla utilizanapaq plástico nisqamanta
kamachikuy kashaqtinpas.
Kay llamkayqa manam pichayllachu. Chaynallataqmi ruwakunku clasificación y análisis de
residuos nisqapas: componentes nisqayuq, empresaman perteneces chaymanta actividad
comercial nisqawan tinkisqa kasqan. Kay laya ruwaykunaqa política pública nisqapipas
influenciayta atinchikmi, sapa wata tukuy kay datos nisqawan informe ruwasqa kasqanrayku.
Chaynapim, plásticos nisqamanta huk kutillapi kamachikuyqa mana pachakmanta pachak
allinchu kasqanmanta, chaynallataqmi allinchanapaq asuntokunaraq kasqanmanta, chaynapi
empresas nacionales, internacionales nisqakuna kamachikuykunata huntanankupaq.
Mingas por el Marpa achka ruwayninkuna ukhupim kachkan mingaspi aswan tarisqa
qupakunamanta tallerkuna: challwaq waskakuna. Chaypaqmi pisiyachina llamkayninta
hinaspa mana ancha qachachakuq hina ruwaymi, challwaqkunata unanchaspa yachachispa.
Ejemplo, 2022 watapi Mingas por el Mar La Nueva Pesca campeonatota rurarka, chaypimi
Playa Villamil ayllullakta, Guayas provinciapi tiyak, 2.385 kg tantachishka. basuramanta.
Chaynapim pachamamamanta yachaykuna paqarichisqa karqa, chaynallataqmi basurapa
ruwasqan impactopas sutilla rikurirqa.
Huk ruwaymi huñusqa hina ruwanku, chaymi auditorías de marcas nisqa. Kay estrategia
nisqa, willakuywan, willakuyninwan kuska, qawarichin mayqin empresakunam sapa wata
aswan achka plástico qupakunata qachachasqankuta. Mingas por el Mar huñusqapas
pachantinpi ruwaykunamanmi hukllawakurqan, ahinataq pachantinpi chuyanchana punchay
hina. Kay ruwaypiqa achka organizacionkunam ecosistema marina nisqapi qupakuna huñuypi
yanapakunku. Tukuy kay ruraykunapika yanapak runakuna, yachakkuna, llaktamanta
runakuna, empresakuna, tantanakuykuna ima, shuk willayta mirachinkapak, pisi pisimanta
Ecuador llaktaman yaykun. Chay yuyayqa, qhillichakuq imaymana rurukuna imayna mikhuy,
ruruchiy, hampiy ima tikrayta aypanapaqmi.
Nisqanchis hina, chay huñuqa manan yakuyoq pachamamakunapillachu ruwayninkunata
huñun, aswanpas llaqtakunamanpas mast’arikunmi. Kay participación geográfica nisqa
cheqesqa kashan, chaymi aswan facilta ruwan askha runakuna hukniray cheqaskunamanta
chay causaman hukllawakunankupaq, maypi kashaspapas. Kaymi aswan rikuy atiyta qon
Ecuador llaktapi mana kay ruraykunata yachaqman, shinallatak shuktak mamallaktakunapi
shuktak pachamamamanta maqanakuykunatapash yanapan.
Huk rimaypiqa, llaqta runakunatam movilizan hinaspa muyuriqninkumanta acción climática
nisqapi involucran, chaymi resistencia transnacional nisqaman tikrakun. América Latina
suyupiqa, pachamamamanta sasachakuyninchikkunaqa kaqllam, maypi kasqankurayku:
pachamamamanta yachaqkunapa contranpi hucha ruwasqanku utaq corporaciones
internacionales nisqakuna haykuchisqa kasqankurayku
Consumista y extractivista nisqa naturalezayuqmi. Kay frontera chimpapi harkakuyqa aswan
kallpatam qun rimanakuypaq hinaspa/utaq kallpanchanapaq kamachikuykunata, pachamama
waqaychaq, pacha justicia mastariq.
Organizacionkunawan yanapanakuymanta rimaspaqa, reparasunmanmi sinergia nisqaman
chayasqankuta, allin rimanakuypi kasqankurayku, chaymi chay crisis climática nisqawan
maqanakuyta rakinakuspanku, pilar de apoyo hina riqsichikuyta atinku. Shinallatak Ecuador
mamallaktapak pachamama kuyuta sinchiyachishkamantami aliadokuna kan. Chay ñawpaq
rimasqa ruwaykunapa hukllanakuyninmi, instituciones educativas nisqawan, organizaciones
internacionales nisqawan ima rimanakuykunata ruwanankupaq, chaykunam, huk hinamanta,
kiti hapi tanteaykuna nisqapi influenciayta atirqaku.
Llapanpiqa, pluralista atiy kasqanmantam sutichachwan. Mingas por el Mar huñusqa sapa
kuti yanapanakuypi kachkan educación, promulgación hinaspa políticas y defensa nisqakuna
ruwaypi, chaynapi plásticos nisqamanta huk kutillapi kamachikuy huntasqa hinaspa
materializasqa kananpaq. Atiyka sapanka runakunapi, tantanakuykunapimi kan, chay
ruraykunapi, mana jerarquía shinallatak ashtawan yanapana yuyaymanta.
Kunanqa, acción contra el cambio climático nisqa, huk forma de resistencia civil nisqa,
imaraykuchus huk modelo de producción nisqawanmi tupachkanchik, chaymi naturalezata,
recursonkunatapas sinchita chinkachin, chaymi llaqtakunata, sociedadkunatapas afectan,
achka runakunapa mikuyninta kallpanchaspa, territorionkuman yaykuspan. Huk sistema
extractivista, hatun consecuenciakunata saqiq. Chay hatun runakuna responsables nisqakunan
rikuchirqanku mana pachamamawan kuskachakusqankuta, imayna ruruchiyninkumanta.
Musuq pacha qhawariykunata sistemaman apamuna. Ayllu hina kawsakuyta atiymi
maqanakuypiqa aswan allinqa. Ayllupiqa, achka estrategiakunam llamkanku, yapaspa
compromisowan disciplinawan, chaymi runakunapi kaq atiyta takyachin, chaymi chiqap
tikraykunata paqarichiyta atinman justicia climática nisqaman chayanapaq.
Karu ñanmi. Mingas por el Mar hina llamkaykunamantam, llapallanchik allin chaskisqa
kanchik harkakunaykupaq, yanapanakunaykupaq hinaspa yachanaykupaq. Ñawpaq kaq
ruwaykuna, bases nisqakunan kan, chaymi hamuq pachakunapi llaqta hina, sapan runakuna
hina tapukusunman, imatapas ruwasunman, hinallataq reqsisunman pikunachus aswantaqa
pachamama sasachakuymanta, usqhaylla puririsqanmanta ima huchayoq kaqkunata. Chayqa
maqanakuymi, Estado hinallataq corporaciones internacionales nisqakunaq contaminante,
extractivista nisqa ruwayninkuwan, imaymana qolqe intereses nisqakunaq ruwayninkunawan
harkakuq.
Pachamama allinyachinapaq maqanakuyqa playakunamantam ruwakun, chaymi ming
nisqawan equipopi llamkaypa significadonta wiñaypaq kawsachinku.
9 punchaw diciembre killapi 2023 watapi lluqsisqa qillqasqa
Qillqaqmanta
Payqa achka simiyuq gradoyuqmi, Negocios y Relaciones Internacionales nisqapi. Kunanqa
Ecuador mamallaktapi Change.org tantanakuy tantanakuypimi kan, shinallatak energía
transicionesmanta diplomata yachakuchkan. Payqa ch’aqway allichaymanta, runaq
allaukankunamantawan tupaq temakunapin interesakun

Traducido por ISHYAUNA NINA USHIGUA CISNEROS