María Corina Muskus Toro

27 punchaw abril killapi 2021 watapi, testimoniokuna tukuy redes sociales nisqapi chiqisqa kaptin, 74 Venezuela warmikuna kusirikuy pachaman perteneceqkuna #YoTeCreo nisqa ruwayta tantearurqaku. Kay instancia activismo feminista digital contra violencia sexual Venezuela suyupi rikurirqa huk ejemplo hina mana violenta resistencia civil nisqamanta.

Chay hashtag nisqa ruwasqa kasqan qhepamanmi pachak-pachak Venezuela warmikuna huñunakurqanku Twitter nisqawan Instagram nisqawan, hinaspan willarqanku violencia

sexual nisqamanta experienciankuta. #YoTeCreo kamasqa qallariy semanapi, huk base de datos 585 testimonios warmikunamanta willakuq ruwaykunata violencia

experimentasqamanta paqarichisqa karqan hinallataq 6.500 masnin yanapakuy willakuykuna karqan. Kay activismo feminista digital nisqataqa qatiparqakum llaqtapa rimanakuyninkunapi, chay llaqtapi ONG nisqakuna, paykunapa munayninqa karqa qawanapaq hinaspa concienciachiymi, warmikunapa contranpi violenciata normalizaq prácticas culturales nisqamanta.

#YoTeCreo Venezuela yuyarichiwanchik huk expresionkunata movimientos feministas digitales nisqamanta, chaykunam, huk hashtag nisqawan, willakuykunata hinaspa testimoniokunata huñururqaku warmikunapa hinaspa sipaskunapa contranpi maqanakuykunata qawachinankupaq, chaynallataqmi ukhu sapichakuq cultura patriarcal nisqapas, chaymi sapaqchaspa, sarunchaspallaraq purichkan. Huknin aswan riqsisqa

activismo digital nisqamanta rimayqa #MeToo nisqa, Tarana Burkepa kamasqan, chaymanta Allysa Milano 2017 watapi Twitter nisqapi llamk’achisqan — pachantinpi huk reaccionta paqarichispa warmikunap contranpi maqanakuy rikukunanpaq. Ichaqa, América Latinapi, hinallataq unayña #MeToo nisqamanta ñawpaqtaraq, chay hina ruwaykunan karqanña: #NiUnaMenos, Argentina suyupi campaña, wasipi maqanakuyta, warmi wañuchiykunata rikukuqta, hinallataq Latinoamérica suyuman mast’ariq; otaq, #MyFirstHarassment, chaymi Brasilpi qallarirqan, México nacionmanpas mast’arikurqan. Activismos digitales nisqakunaq rikch’akuyninqa espontaneidad nisqawanmi reqsichikun, chaymi orgánico, usqhaylla, mana ancha planificasqa kasqankuwan. Pisillatam yachanchik kay activismokunata umalliq

warmikunapa kallpanchakuyninmanta hinaspa qawariyninmanta chaymi, chayrayku, pusaq #YoTeCreo nisqapi kaqkunata —kaymanta umalliqkuna— tapurqani, chaynapi Venezuela

suyupi kay digital feminista explosión nisqa imayna organizasqa hinaspa unanchasqa kasqanmanta sut’inchanaypaq.

Ñawpaqtaqa, latinoamericano investigador hina, qallarirqani kay proposicionwan, #YoTeCreo mana huk kuyuychu nortemanta surman transplantasqa, wakin medios de comunicación usqhaylla yuyaychasqankuman hina. Aswanpas, feminismos transnacionales y regionales nisqakunan ancha importante karqan #YoTeCreo nisqa rikhurimuyninpi, chaypin kashan

América Latinapi movimientos digitales nisqakunaq experienciankuna, Venezuela suyupi hinallataq pachantinpi warmikunaq contranpi maqanakuymanta rimaykuna yapakusqan, warmikunaq ruwayninpas hinaspa, tukupaypiqa, chay kuyuypa kamaqninkunapa ancha

atiyniyuq kayninku. Entrevistakunata ruwasqaymantam atirqani circunstanciakunata hinaspa sucesokunata tinkuchiyta, chaykunam, hukllawasqa hinaspa huknin hukninwan tinkisqa, #YoTeCreo nisqapa viralizacionninta saqirqa Venezuela digital nisqapi. Imaynan Rovira,

Garibotti, Hopp digital feminista kuyuymanta yachaqkuna rimanku, musuq digital kuyuykunaqa ñawpaq kaq kuyuykunawanmi mikhuchisqa, kallpachasqa ima.

#YoTeCreo rikhurimusqanmanta huk importante tariyqa karqan migrante warmikunaq ruwayninmi. Askha movimientopi kaqkunan hawa llaqtakunapi karqanku, chaymi karqan clave kay activismo digital nisqapa implosionninpaq. Chayqa iskay circunstanciakunaq rurunmi karqan. Ñawpaqtaqa, Venezuelamanta warmikuna migrante nisqakunan aswan

seguro sientekurqanku kay movimientota umallispa, hukniray cheqaspi kasqankurayku, chay hucha ruwaqkunamantaqa, aswanpas manan peligropi tarikurqankuchu Estadoq qatiykachasqa kanankupaq, chaytan paykuna definirqanku autocrática nispa, askha casokuna qatiykachasqa, carcelpi wisq’asqa kasqankuwan disidente nisqakunaq. Kaymi takyachin Leewan Murdiwan investigadorkunapa ruwasqanku estudiokunata, chaykunam sut’inchan imaynatam estructuras locales nisqakuna kallpanchanku utaq mana kallpanchankuchu

activismo feminista digital nisqapi participacionta. Iskay kaqpiqa, hawa llaqtakunapi kasqankuqa, feminista yachaykunaman kicharikunankupaqmi saqirqa, chaynallataqmi huk

chiqap kaqkunata tarinankupaq, chaypi kawsasqanku estado de sobrevida nisqamanta hawapi, Venezuela suyupi sasachakuyniyuq emergencia humanitaria nisqa kasqanrayku —chayqa manam saqirqachu kikinkupa chiqap kayninkumanta hinaspa contextonmanta aswan karuta yachanankupaq.

Umalliqkuna manan rikuchirqankuchu warmikunaq, sipaskunaq derechonmanta yachayniyoq kasqankuta – yuyarinanchismi mana activistachu kasqankuta nitaq qari warmi kayninkumanta otaq runaq derechonmanta yachachisqa kasqankuta, artistakuna, takiqkuna, takiqkuna otaq kusirikuy pachaman pertenecesqankuta , pisi excepcionkunawan. Chaywanpas llapankum

entienderqaku warmikunapa sapaqchasqa kayninta ñawpaqmantaraq, kikinkupa experienciankuwan, sapaqchasqa kasqankumanta hinaspa maqanakuymanta. Kay runayachisqa warmi yachaypas, yachaypas, kay mana maqanakuyniyuq kuyuypa rikurimunanpaqmi elemento clave nisqakunatapas ruwarqa.

Importantemi kayta yachana, chayman rikchakuqmi #MeToo nisqawan Alyssa Milanopa tuit nisqanmanta qipaman, kay activismo digitalpa kallpanqa kay willakuyta apakuq personalkunawanmi tuparqa. Chayqa, ñawpaqtaqa, chay willakuyqa Venezuela

warmikunamanta hamusqanrayku, kusirikuy pachapi riqsisqa, kaynin, atiyniyuq ima – ahinataq waranqa waranqa qatiqniyuq kay redes sociales nisqapi -; iskay kaqtaq, kay

maqanakuy ruwaq hina sutichasqa qharikunapas allin reqsisqa kasqankurayku, industriapi reqsisqa kasqankurayku ima. Kay iskay factorkuna, umalliqkunaq, hucha ruwaqkunaq ima, #YoTeCreo allin kananpaq yanaparqan.

Tarisqaywan tupaq, aswan importante factor #YoTeCreo viral kananpaq karqan aburrimiento. Investigacionpiqa saciedad nisqatam proponeni huk concepto teórico hina, América Latinapi tarikuq maypichus impunidad kamachin. Kayqa niyta munan miraykuna experiencias

colectivas y acumuladas de violencia warmikuna, ñañanchiskuna, mamanchiskuna, tianchiskuna, amigonchiskuna contra. Chayqa ancha frustracionpa momentonmi maypichus aswan violenciata mana tolerayta atikunmanchu, acción necesitakun. Chayqa tupanmi hukmanyaywan hinaspa piñakuywan, ichaqa manam chaymanta aswan karumanchu.

Paykunaqa yachaykuna cuerpochasqa, t’inkisqa feminista yachaykunawan, sapa kuti mast’arikuq. Kay sayk’uyqa manan sapanpaqchu aswanpas huñusqa, hinaspapas askha warmikunaq panan kayninwanmi mikhuchisqa, paykunan, chay hina experienciakunata violenciamanta willakuspa, activamente decidinku movimientos feministas digitales

nisqakunata paqarichinankupaq — kunan caso #YoTeCreo hina. Kay sayk’uyqa rikukurqanmi huk willakuypi, manan huk warmillamantachu Twitter nisqapi, aswanpas 74 Venezuela

warmikunamantan, paykunan yuyaykurqanku kay movilización feminista digital nisqa paqarichiyta. Sayk’usqa, phiñakuy, hukmanyasqa sientekuykuna, feminista yachaykunata

runayachisqawan, huñusqa kaywan ima tinkisqa, kay instancia feminismo digital nisqaman atichirqa.

Sichus campañakuna ciberactivista kaqpi participay chaymanta umalliy allin chaymanta participativo uyarikunman, chaymanta qullqikunayuq. Kay kuyuypa umalliqninkunaqa manan suyarqankuchu chay willakuy qhepaman viralización nisqa nivelta. Chaypa munayninqa karqan warmikunaq kunkanta kallpachaymi, paykunan redes sociales nisqawan testimoniokunata, experienciakunata violenciamanta willanakurqanku. Paykunaqa huk

espacio de conciencia colectiva nisqatam paqarichirqaku, chaymi mana

hinaspa ñawpaqta Venezuela suyupi presentasqa. Ichaqa, umalliqkunaqa manan preparasqachu karqanku imakunachus qhepaman pasananpaq, qallarispa, askha runakunapaqqa, ñawpaq kutinmi activismo nisqaman haykurqanku. Paykunaqa manan necesario herramientakunayoqchu karqanku sapa p’unchay paykunawan willakuq violencia casokunata yanapanankupaq, compañanankupaqpas. Paykunaqa manan yachachisqachu

karqanku qhari-warmi kayninmanta nitaq derechos humanos nisqamanta, nitaqmi abogadopas nitaq psicólogopas karqankuchu. Paykunaqa manan preparasqachu karqanku chay movimientota takyachinankupaq. Chaynallataqmi achka runakuna hukllawakurqaku kikinkupa traumasninkuwan hinaspa violenciapa experienciankunawan kay viralización nisqapa rurunrayku. Kaytan Mendes, Ringrose, Keller ima investigadorkuna resaltarqanku

ciberactivismo nisqapa impuesto emocional nisqa kasqanmanta.

Huk sasachakuymi umalliqkuna tarirqanku mana pagasqa llank’ay, aswantaqa warmikunan ruwarqanku. Kay llamkayqa karqan televisionpi hinaspa radiopi entrevistakunapi participaymi, internetpi ruwaykunapi, red social nisqa ruwaypi, ONG nisqakunawan huñunakuykunaman riy, base de datos nisqa ruwaypi hinaspa llaqtapi organizacionkunaman casokunata apachiy, testimonionkuta willakuq warmikunaman kutichiy, hukkunapas . Askha umalliqkunan proyectonkuta, sapankankuq kawsayninkuta ima suyachirqanku #YoTeCreo nisqapa phatayninta sustentanankupaq, wakintaqmi kay activismo nisqa umalliqmanta lloqsipunanku karqan, paykunapaq sinchi sasachakuyniyoq, traumático kasqanrayku.

Kay instancia ciberactivismo kaqmanta espontáneo karqa chaymanta mana allin planificasqa karqa, kayqa sasachakuykunata paqarichirqa chaymanta pachawan hinalla kananpaq — imaynachus wak investigación activismo digital kaqmanta waqaychan mayk’aqchus

afirmanku kaykunata redes sociales kaqpi facilmente llamk’achisqankuta chaymanta

pisimanta pisi pisiyasqankuta. Activismo digital nisqapa ancha chaninchaynin, imayna ruwayninpas manaraqmi yachakunraqchu. Kay investigacionqa qunmi oportunidadkunata investiganapaq contextos políticos nisqakunata hinaspa ciberactivismowan tupasqankuta, chaynallataqmi kay espaciokunata umalliq warmikunapa gastonkunata hinaspa

sasachakuyninkunata. Tukuyninpiqa, kay casoqa qawarichinmi activismo feminista digital nisqa mana ñawpaq yachay académico nisqamantachu nitaq activistapa

experiencianmantachu, aswanqa huk huñusqa sientekuymanta, sayk’uymanta, hinallataq violencia sexista rikukunanpaq activo kayta necesidadmanta, munaymanta ima paqarimunman.

Uchuy willakuy

Kay qillqasqaqa hamun qillqaqpa ruwasqan estudiomanta, Osgoode Hall Derecho Facultadpi, York Universidadpi maestría investigacion tesisninpaq, sutichasqa: “Hartazgo, Entender Imayna #YoTeCreoemerged in Venezuela. 2022 watapi diciembre killapin lloqsimurqan.

Riqsichikuykuna

#YoTeCreo nisqap kamaqninkunaman, astawanqa Ella Bric, Laura Guevara, Mafer Bandola, Loló Bello, Ariana Gonzalez, Ana Elba Dominguez, Nana Cadavieco ima, umallisqankumanta, compromiso ruwasqankumanta, investigacionniypi yanapakusqankumanta ima, agradecekuyta munani.

María Corina Muskus Toro

Venezuelamanta, warmimanta abogada, kunantaq Osgoode Hall Derecho Yachay Sunturpi, York Hatun Yachay Sunturpi (Kanada) PhD yachakuq. Metodologías feministas participativas nisqawanmi Venezuela suyupi sistema penal nisqapi violenciata rikusqanku

warmikunapa qawariyninta qawarin. Payqa Osgoode Hall Derecho Facultadmanta LLM nisqa yachayniyuqmi, huk maestría nisqa yachayniyuqmi, qari warmi kayninmanta, runap hayñinkunamantapas especialidadniyuqmi, American University Washington College of Law (Estados Unidos) nisqamanta.

Traducido por USHIGUA CISNEROS ISHYAUNA NINA